Żywienie

Warto wiedzieć

Rak gruczołu krokowego jest drugim najczęściej występującym typem nowotworu i piątą najczęstszą przyczyną zgonów związanych z rakiem u mężczyzn na całym świecie. W 2020 roku odnotowano ponad 1,4 miliona nowych przypadków ogółem. Z Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce z 2020 roku wynika, że najczęściej rejestrowanymi nowotworami złośliwymi wśród mężczyzn były nowotwory złośliwe gruczołu krokowego (19,6%). Rak stercza jest główną przyczyną śmierci w większości krajów rozwiniętych oraz narastającym problemem zdrowia publicznego w krajach rozwijających się ekonomicznie. Częstość występowania tego typu nowotworu wykazuje rozległe różnice regionalne, prawdopodobnie wynikające z różnic w nawykach żywieniowych.

Doniesienia naukowe pomimo pewnych rozbieżności pozwalają na orientacyjne określenie wpływu poszczególnych składników pokarmowych diety oraz grup produktów spożywczych na ryzyko wystąpienia tej choroby. Działanie to może mieć zarówno charakter promujący na jej wystąpienie (np. mięso czerwone i jego przetwory, nasycone kwasy tłuszczowe, nabiał, wapń), jak i ochronne (surowe warzywa i owoce, ryby morskie, likopen, witamina D). Innymi ważnymi czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia raka stercza oprócz diety są otyłość, palenie tytoniu oraz niska lub brak aktywności fizycznej. Ponadto kilka badań epidemiologicznych zdecydowanie sugeruje, że otyłość jest związana z progresją zaawansowanego raka gruczołu krokowego. Co więcej, otyłość wynikająca z diety wysokokalorycznej powoduje przewlekły ogólnoustrojowy stan zapalny i może być zaangażowana we wzrost tego typu raka poprzez mechanizmy związane z układem odpornościowym. Niektóre doniesienia wskazują na powiązanie raka stercza z wzorcami żywieniowymi, takimi jak dieta zachodnia, zaś inne na związek między tą chorobą a mikrobiomem jelitowym, który zmienia się w zależności od diety. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) potwierdza, że 30 – 50% zgonów nowotworowych na świecie można byłoby uniknąć stosując się do prostych zaleceń zawartych w Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem.

Czynniki żywieniowe a ryzyko wystąpienia raka prostaty

Tłuszcz pokarmowy

Liczne badania kohortowe i kliniczno-kontrolne donoszą, że zwiększone spożycie tłuszczów w diecie wiąże się z ryzykiem rozwoju i progresji raka prostaty. Badania epidemiologiczne pokazują, że chociaż wysokie spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych (występujących w mięsie i maśle) zmniejsza przeżywalność pacjentów z rakiem stercza, to nienasycone kwasy tłuszczowe (obfite w rybach i olejach roślinnych) podobno zmniejszają to ryzyko. Hamowanie proliferacji komórek raka prostaty przez spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas eikozapentaenowy i kwas dokozaheksaenowy wykazano w badaniu na zwierzętach i kilku eksperymentach in vitro z wykorzystaniem ludzkich linii komórkowych raka stercza. Natomiast znaczne spożycie kwasu α-linolenowego wiąże się ze znacznym zwiększeniem tego ryzyka. Ponadto kwas fitanowy (nasycony kwas tłuszczowy) obecny głównie w czerwonym mięsie i produktach mlecznych przy wysokim spożyciu tych pokarmów koreluje dodatnio z ryzykiem rozwoju raka stercza. Dodatkowo występowanie otyłości powoduje hiperinsulinemię oraz zwiększa ilość krążącego bioaktywnego insulinopodobnego czynnika wzrostu - 1 (IGF-1), który promuje rozwój wielu typów nowotworów, w tym raka stercza.

Białko

Organizm człowieka nie może syntetyzować niezbędnych aminokwasów de novo, dlatego musimy spożywać żywność zawierającą białko pochodzące z co najmniej jednego z trzech źródeł, tj. mięsa zwierzęcego, roślin bogatych w białko i produktów mlecznych. Niedawno opublikowana metaanaliza wykazała, że spożycie białka nie ma wpływu na ryzyko wystąpienia raka stercza. Ponadto nie wykazano istotnego związku między ryzykiem tego raka, a spożyciem białka zwierzęcego lub roślinnego.

Mięso i przetwory mięsne

Dowiedziono, że nadmierne spożywanie mięsa czerwonego i jego przetworów jest czynnikiem ryzyka promowania raka prostaty. W związku z czym sugerowana strategii prewencyjna w raku stercza zakłada ograniczenie tych produktów w diecie do mniej niż 500g na tydzień, niezależnie od rodzaju obróbki termicznej. Udowodniono, że podczas obróbki termicznej mięsa powstają związki rakotwórcze (m.in. heterocykliczne aminy), które opisano jako związki mutagenne.

Węglowodany

Monosacharydy i disacharydy, które występują obficie w owocach, produktach mlecznych i cukrach, takich jak glukoza, fruktoza i laktoza, są szybko metabolizowane w organizmie, a ich wysokie spożycie może prowadzić do hiperinsulinemii i otyłości. W rezultacie wysokie spożycie monosacharydów lub disacharydów prawdopodobnie przyczynia się do progresji raka prostaty poprzez zapalenie i aktywację IGF-1. Badania naukowe sugerują, że jakość węglowodanów może być ważniejsza niż ich ilość w odniesieniu do związku między spożyciem węglowodanów a ryzykiem wystąpienia raka stercza. Niemniej jednak niezbędne jest prowadzenie dalszych badania w tym zakresie.

Witaminy

Duże europejskie badanie prospektywne wykazało, że większe spożycie witaminy K 2 i witaminy E wiąże się z mniejszym ryzykiem zachorowania na raka stercza. Podobne działanie protekcyjne stwierdzono w przypadku wysokich stężeń karotenoidów w osoczu krwi, tj. -karotenu, -karotenu, -kryptoksantyny, luteiny, likopenu i zeaksantyny. Z kolei suplementacja preparatami multiwitaminowymi zwiększa ryzyko zachorowania na raka stercza, zaś stosowanie pojedynczych mikroskładników, tj. witamina E, selen i kwas foliowy, nie wykazało takiego związku.

Likopen

Ochronny wpływ diety bogatej w likopen lub jego suplementacja u chorych na raka prostaty opisano w licznych badaniach naukowych (jednak ustalenia są niejednoznaczne). Niektóre z nich wykazały istotny związek ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia tej choroby. Ostatnio opublikowana metaanaliza wykazała, że suplementacja likopenem lub ekstraktem pomidorowym zawierającym ten związek nie miała istotnego wpływu na poziom PSA w porównaniu z grupą kontrolną. Jednakże ze względu na ograniczoną liczbę dostępnych badań, niejednorodność pod względem źródła oraz dawki likopenu, stanu zdrowia uczestnika, wyjściowego PSA i krążącego likopenu, należy zachować ostrożność przy interpretacji aktualnych wyników. Aby lepiej określić faktyczny wpływ likopenem na poziom PSA, wymagane są bardziej spójne badania kliniczne z większymi próbami. W innej metaanalizie wykazano takie same zależności. Chociaż w badaniach, w których uczestniczyli mężczyźni z wyższym wyjściowym poziomem PSA, zaobserwowano znaczący wpływ redukujący likopenu na poziomy PSA w surowicy. Ze względu na heterogeniczność tych wyników wymagane są dalsze dobrze zaprojektowane, kontrolowane badania z długoterminową obserwacją, aby dostarczyć wystarczających dowodów. Niemniej jednak dieta mężczyzn zarówno w kontekście profilaktyki, jak zdiagnozowania tej choroby powinna uwzględniać dobre źródła likopenu pokarmowego do którego należą: pomidory, arbuz, gujawa różowa, papaja, grejpfrut różowy, marchew, owoce dzikiej róży, dynia, batat i morele. Natomiast keczup, zupa pomidorowa, sos pomidorowy oraz sok i koncentrat pomidorowy mają największe stężenie tego związku, ponieważ obróbka termiczna pomidorów powoduje lepszą biodostępność likopenu niż ze świeżego surowca.

Witamina D

Badania obserwacyjne i randomizowane badania kontrolowane wykazały związek między stężeniem witaminy D, a progresją raka prostaty i śmiertelnością. Ostatnio opublikowana metaanaliza badań naukowych wykazała, że wyższe stężenia witaminy D3 w krążeniu wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem śmiertelności związanej z rakiem prostaty. Badania interwencyjne wykazały, że suplementacja witaminy D skutkuje mniejszą liczbą powtórzonych dodatnich biopsji (zmniejszenie o 55%) po rocznej obserwacji oraz niższym poziomem antygenu swoistego dla tego rodzaju nowotworu. Jednak dowody na bezpośredni związek przyczynowy są nieliczne, a badania nie analizowały mechanizmów biologicznych, które mogłyby dostarczyć szczegółowych informacji na temat prawdopodobieństwa oraz wzmocnić dowody na związek przyczynowy. Niemniej jednak ze względu na brak możliwości zaspokojenia zapotrzebowania organizmu na tę witaminę poprzez syntezę skórną, należy ją regularnie suplementować oraz dostarczać wraz z dietą (np. tran, tłuste ryby morskie, tłusty nabiał, żółtko, grzyby). Osobom dorosłym zaleca się suplementację witaminy D od października do marca (do 2000j.m/d), zaś osobom starszym przez cały rok do 4000j.m./d po 75 roku życia.

Produkty mleczne

Wyniki licznych badań naukowych dotyczą związku spożywania mleka i przetworów mlecznych z potencjalnym ryzykiem wystąpienia raka prostaty. Ostatnio opublikowana metaanaliza (12 badań) wykazała pozytywny związek między spożyciem białka mlecznego a ryzykiem raka stercza wśród mężczyzn, którzy spożywali więcej niż 30g tego białka dziennie. Stwierdzono, że wzrost spożycia białka mlecznego o 20g dziennie (równy 2,5 filiżanki mleko lub jogurt) wiązało się z 10% wyższym ryzykiem raka tego narządu. Jednak nie udowodniono takiej zależności przy dawkach < 30 g/d. W przeciwieństwie do białka mlecznego, nie znaleziono istotnego związku dla białek roślinnych w tym zakresie. W innej metaanalizie stwierdzono, że całość zebranych dotychczas dowodów naukowych w tym obszarze nadal nie jest spójna i rozstrzygająca. Uznano, że dzienne spożycie mleka i jego przetworów powinno być zgodne z zaleceniami żywieniowymi obowiązującymi w danym kraju. W związku z powyższym potrzebne są dalsze i dobrze zaprojektowane badania do oceny tego związku.

Ryby (w tym EPA i DHA)

Z dietetycznego punktu widzenia, istnieje duże zainteresowanie wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi omega-3 (n-3 PUFA) w obszarze raka prostaty. Występują one w tłustych rybach zimnowodnych (morskich) i suplementach diety. Ponadto wykazują działanie przeciwzapalne poprzez wpływ na prostaglandyny i inne oksylipiny. W ostatnio opublikowanej i zaktualizowanej metaanalizie obejmującej 10 badań opartych na biomarkerach nie wykazano istotnego związku między poziomami EPA lub DHA a ryzykiem wystąpienia raka prostaty. W niniejszym opracowaniu ani w metaanalizie podobnych badań nie znaleziono dowodów na to, że spożywanie ryb bogatych w n-3 PUFA lub stosowanie suplementów oleju rybiego zmniejsza ryzyko wystąpienia tego typu nowotworu. Niezależnie od tego faktu zaleca się regularne spożywanie tłustych ryb morskich i/lub stosowania suplementów oleju rybiego w populacji mężczyzn.

Selen

Powiązanie selenu z ryzykiem rozwoju raka prostaty nie jest wiąż jednoznacznie ustalone, przez co zagadnienie to w dalszym ciągu pozostaje w kręgu zainteresowań naukowców. Przeprowadzone w 2018 roku badanie oparte na przeglądzie systematycznym i metaanalizie pokazało, że odpowiednie stężenia selenu w surowicy krwi ma związek z obniżeniem ryzyka zachorowania na ten nowotwór. Najprawdopodobniej istotne znaczenie ma prawidłowy stan odżywienia organizmu selenem, co może zmniejszać ryzyko wystąpienia raka stercza. Uważa się, że suplementację selenu można zaproponować w profilaktyce raka prostaty. Niemniej jednak sugeruje się przeprowadzenie większej liczby badań w tym zakresie z mniejszymi ograniczeniami oraz z uwzględnieniem innych czynników środowiskowych.

Izoflawony

W ziarnach soi zidentyfikowano kilka naturalnych substancji o prawdopodobnym działaniu przeciwnowotworowym, zwłaszcza izoflawony, tj. genisteina, daidzeina i glicytyna. Związki te nazywane fitoestrogenami, mają właściwości podobne do estrogenów steroidowych hormonów wytwarzanych przez organizm człowieka (różnią się od nich budową chemiczną). W opublikowanym w 2021 roku przeglądzie systematycznym podsumowano dowody na stosowanie izoflawonów w raku gruczołu krokowego pod kątem odpowiedzi PSA, gdzie w rezultacie przedstawione badania nie wykazały takiej zależności. Wpływ izoflawonów na całkowite przeżycie w zdiagnozowanym raku prostaty pozostaje w dalszym ciągu niejasny.

Zielona herbata i ekstrakt z zielonej herbaty

Herbata jest istotnym elementem tradycyjnej fitoterapii. Kilka badań przeprowadzonych z udziałem ludzi wykazało, że zielona herbata zarówno zmniejsza ryzyko powstania raka prostaty, jak i wpływa na złagodzenie jego progresji. Ostatnio opublikowany przegląd systematyczny z 2021 roku nie wykazał jednoznacznych wyników badań w tym obszarze ze względu na ograniczenia, co wymaga dalszych badań o wyższej jakości metodologicznej i większej liczebności prób.

Warzywa i owoce

Dostępne wyniki badań przeważnie potwierdzają korzystny wpływ zwiększonego spożycia w diecie owoców i warzyw na zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka gruczołu krokowego. Działanie ochronne dotyczyło głównie spożycia warzyw żółtozielonych, krzyżowych, pomarańczowych, a także warzyw liściastych. W badaniu EPIC stwierdzono, że wyższe spożycie owoców ogółem może wiązać się z niewielkim zmniejszeniem ryzyka raka prostaty. Zaobserwowano pewne słabe dowody na odwrotny związek między owocami cytrusowymi a ogólnym ryzykiem wystąpienia tego nowotworu oraz pozytywny związek między warzywami liściastymi a rakiem stercza. Niemniej jednak niezbędne jest prowadzenie dalszych długoterminowych badań obserwacyjnych, zanim będzie można wyciągnąć ostateczne wnioski dotyczące tego ryzyka.

Mikrobiom jelitowy

Coraz więcej badań naukowych koncentruje się na wpływie mikroflory jelitowej w powstawaniu raka gruczołu krokowego. Ponadto wpływ mikrobiomu na raka stercza jest obszarem badań, któremu poświęcono znaczną uwagę w oparciu o odkrycia, że mikroflora jelitowa, która jest zmieniana przez różne czynniki zewnętrzne, w tym skład diety, jest zaangażowana we wszystkie stadia raka, tj. w inicjację, progresję, wyniki leczenia i działania niepożądane. Mikroflora jelitowa może być kluczem do dalszego zrozumienia wpływu diety i odżywiania na raka stercza a interwencja wzorców żywieniowych może przyczynić się do zapobiegania tej choroby poprzez zmianę mikroflory. Przewiduje się, że przyszłe doniesienia pokażą więcej istotnych danych na temat „oś mikrobiota-jelito-prostata”.

Wzory diety

W licznych badaniach naukowych podejmowano temat wzorców żywieniowych i ich wpływu na etiologię raka stercza. Stwierdzono, że stosowanie tzw. diety typu zachodniego, charakteryzującej się wyższym spożyciem mięsa czerwonego i jego przetworów, ziemniaków oraz wysokotłuszczowych produktów mlecznych może zwiększać ryzyko wystąpienia tego typu nowotworu. Natomiast stosowanie się do zaleceń diety śródziemnomorskiej zmniejsza ryzyko wystąpienia tej choroby. Niemniej jednak badania epidemiologiczne nie dają ostatecznych wniosków dotyczących związku między wzorcami żywieniowymi a ryzykiem raka prostaty, ze względu na różnice w wynikach poszczególnych badań.

Zalecenia dietetyczne w prewencji pierwotnej i wtórnej nowotworów gruczołu krokowego

• Należy przestrzegać zasad prawidłowego żywienia;
• Należy utrzymać prawidłową masę ciała oraz zapobiegać nadwadze i otyłości;
• Należy ograniczyć spożycie czerwonego mięsa i jego przetworów (najlepiej mniej niż 500g/tydzień);
• Należy unikać smażenia, wędzenia i obróbki mięsa w bardzo wysokiej temperaturze. Najbezpieczniejsze techniki kulinarne to: gotowanie w wodzie i/lub na parze,
• duszenie bez wcześniejszego obsmażania, pieczenie w pergaminie lub naczyniu żaroodpornym;
• Należy spożywać produkty mleczne zgodnie z ogólnymi zaleceniami żywieniowymi, tj. dwie porcje dziennie;
• Należy spożywać ryby morskie przynajmniej dwa razy w tygodniu (gotowana lub pieczona)
• Należy zastąpić tłuszcze zwierzęce nierafinowanymi tłuszczami roślinnymi wysokiej jakości;
• Nie należy nadmiernie stosować tłuszczów zawierających znaczne ilości kwasu tłuszczowego alfa – linolenowego (np. oleju lnianego);
• Należy spożywać 5 porcji warzyw i owoców w ciągu dnia, z przewagą warzyw (tj. warzywa liściaste, żółtopomarańczowe i krzyżowe oraz bogate w likopen;
• Należy zapewnić właściwe stężenie witaminy D prawidłową dietą ekspozycją na słońce oraz adekwatną do wieku i stanu zdrowia suplementacją;

Literatura

vBray F., Ferlay J., Soerjomataram I., Siegel R.L., Torre L.A., Jemal A. Global cancer statistics 2018: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J. Clin. 2018; 68:3 94–424.
• https://www.iarc.who.int/cancer-type/prostate-cancer/
• https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
• Darcey E., Boyle T. Tobacco smoking and survival after a prostate cancer diagnosis: A systematic review and meta-analysis. Cancer Treat. Rev. 2018; 70:30–40.  Liu F., Wang J., Wu H.L., Wang H., Wang J.X., Zhou R., Zhu Z. Leisure time physical activity and risk of prostate cancer: A dose-response meta-analysis. Minerva Urol. Nefrol. 2018; 70:152–161.
• Fujita K., Hayashi T., Matsushita M., Uemura M., Nonomura N. Obesity, Inflammation, and Prostate Cancer. J. Clin. Med. 2019; 8:201. 
Hayashi T., Fujita K., Matsushita M., Nonomura N. Main Inflammatory Cells and Potentials of Anti-Inflammatory Agents in Prostate Cancer. Cancers Basel. 2019; 11:1153. 
• Liss M.A., Al-Bayati O., Gelfond J., Goros M., Ullevig S., DiGiovanni J., Hamilton-Reeves J., O’Keefe D., Bacich D., Weaver B., et al. Higher baseline dietary fat and fatty acid intake is associated with increased risk of incident prostate cancer in the SABOR study. Prostate Cancer Prostatic Dis. 2019; 22:244–251. 
• Chen M., Zhang J., Sampieri K., Clohessy J.G., Mendez L., Gonzalez-Billalabeitia E., Liu X.S., Lee Y.R., Fung J., Katon J.M., et al. An aberrant SREBP-dependent lipogenic program promotes metastatic prostate cancer. Nat. Genet. 2018; 50:206–218.
• Oono K., Takahashi K., Sukehara S., Kurosawa H., Matsumura T., Taniguchi S., Ohta S. Inhibition of PC3 human prostate cancer cell proliferation, invasion and migration by eicosapentaenoic acid and docosahexaenoic acid. Mol. Clin. Oncol. 2017; 7:217–220.
• Wang J., Hong Y., Shao S., Zhang K., Hong W. FFAR1-and FFAR4-dependent activation of Hippo pathway mediates DHA-induced apoptosis of androgen-independent prostate cancer cells. Biochem. Biophys. Res. Commun. 2018; 506:590–596.
• Li J., Gu Z., Pan Y., Wang S., Chen H., Zhang H., Chen W., Chen Y.Q. Dietary supplementation of α-linolenic acid induced conversion of n-3 LCPUFAs and reduced prostate cancer growth in a mouse model. Lipids Health Dis. 2017; 16:136. 
• Roberts D.L., Dive C., Renehan A.G. Biological Mechanisms Linking Obesity and Cancer Risk: New Perspectives. Annu. Rev. Med. 2010; 61:301–316. 
• Mao Y., Tie Y., Du J. Association between dietary protein intake and prostate cancer risk: evidence from a meta-analysis. World J. Surg. Oncol. 2018; 16:152.
• Zheng W., Lee S.A. Well-done meat intake, heterocyclic amine exposure, and cancer risk. Nutr. Cancer. 2009; 61:437–446. 
• Sharifi-Zahabi E., Soltani S., Malekahmedi M., Rezavand L., Clark CCT., Shidfar F. The effect of lycopene supplement from different sources on prostate specific antigen (PSA): A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Complementary Therapies in Medicine. 2022; 60:102801.
• Sadeghian M., Asadi M., Rahmani S., Sadeghi N., Hosseini SA., Javid AZ. Lycopene Does Not Affect Prostate-Specific Antigen in Men with Non-Metastatic Prostate Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutrition and Cancer. 2021; 73 (11-12); 2796-2807.
• Allott E.H., Masko E.M., Freedland S.J. Obesity and prostate cancer: Weighing the evidence. Eur. Urol. 2013; 63:800–809. 
• Robles LA., Harrison S., Tan VY., Beyonon R., McAleenan A., Higgins JPT., Martin RM., Lewis SJ. Does testosterone mediate the relationship between vitamin D and prostate cancer progression? A systematic review and meta-analysis. Cancer Causes Control. 2022; 33(8): 1025–1038.
• Farrell SW., DeFina LF., Tintle NL., Leonard D., Cooper KH., Barlow CE., Haskell WL., Pavlovic A., Harris WS. Association of the Omega-3 Index with Incident Prostate Cancer with Updated Meta-Analysis: The Cooper Center Longitudinal Study. Nutrients 2021; 13:384
• Sayehmiri K., Azami M., Mohammadi Y., Soleymani A., Zainab T. The association between Selenium and Prostate Cancer: a Systematic Review and Meta-Analysis. Asian Pac J Cancer Prev. 2018; 19 (6): 1431-1437.
• Ratha P., Neumann T., Schmidt CHA., Schneidewind L. Can Isoflavones Influence Prostate Specific Antigen Serum Levels in Localized Prostate Cancer? A Systematic Review. Nutrition and Cancer. 2021; 73:3 (361-368).
• Wiese F., Kutschan S., Doerfler J., Mathiers V., Buentzel J., Buentzel J., Huebner J. Green tea and greean extract in oncological treatment: A systematic review. International Journal for Vitamin and Nutrition Research. 2021; 93:1(72-84).
• Rowles J.L., Ranard K.M., Smith J.W., An R., Erdman J.W. Increased dietary and circulating lycopene are associated with reduced prostate cancer risk: a systematic review and meta-analysis. Prostate Cancer Prostatic Dis. 2017; 20:361–377. 
• Perez-Cornago A., Travis R.C., Appleby P.N., Tsilidis K.K., Tjønneland A., Olsen A., Overvad K., Katzke V., Kühn T., Trichopoulou A., et al. Fruit and Vegetable Intake and Prostate Cancer Risk in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) Int. J. Cancer. 2017; 141:287–297. 
• Alzahrani MA., Mohammad SA., Mohammad A., Ahmed A., Saleh B., Rahul T., Raed A. Dietary protein intake and prostate cancer risk in adults: A systematic review and dose – response metanalysis of prospective cohort studies. Complementary Therapies in Medicine. 2022; 70102851.
• Lopez-Plaza B., Bermejo LM., Santurino C., Cavero-Redondo I., Alvarez-Bueno C., Gomez-Candela C. Milk and Dairy Product Consumption and Prostate Cancer Risk and Mortality: An Overview of Systematic Reviews and Meta-analyses. Adv Nutr. 2019 May; 10(Suppl 2): S212–S223.
• Rinninella E., Cintoni M., Raoul P., Lopetuso L.R., Scaldaferri F., Pulcini G., Miggiano G.A.D., Gasbarrini A., Mele M.C. Food components and dietary habits: Keys for a healthy gut microbiota composition. Nutrients. 2019; 11:2393.
• Matsushita M., Fujita K., Nonomura N. Influence of Diet and Nutrition on Prostate Cancer. Int J Mol Sci. 2020; 21(4): 1447.